स्तुतिमहिमा 

फाल्गुनमासः-२००५


		हेमन्ते प्रथमे मासि रैलयानेन दिवायात्रा नाम महीयान् अनुभव:। मम गत्यन्तराभावेन तमवापम्। मद्रपुरीतः चोलत्वरितयानेन तञ्जापुरं जिगमिषुः यानागारं प्राविशम् । सर्वाः पेटिकाः निस्सम्मर्दाः।  कामपि पेटिकां प्रविश्य यथासुखमुपाविशम्। हिन्दूपत्रिकाम् उदघाटयम्। आर्च् बुष्वाल्य़्-नामकस्य लेखः । "वैज्ञानिकपरिबृढानां कर्तव्याभावेन उपचारादि सहितं वेतनं सम्पूर्णं प्रदाय पानशालासु पानकनियोगकर्मणि नियोगः सम्भवति  अमेरिकायामिति विडम्बनम् अपठम्। आस्वदयम्  चेङ्गल्पट्यानागारं प्राविशद् यानश्रेणी!  कोऽपि विशिष्टवेषः उत्तरीयमालः पेटिकाः सर्वा आमृश्य- मम पेटिकामारोहत्। मामेकान्ते  उपासीनं  दृष्ट्वा मम पुर उपाविशत्। शकटश्रेणी प्रातिष्ठत। 
    हिन्दूमग्नं मां हेषारवेण द्वित्रवारम् उद्बोध्य भग्नोद्यमः "नमो नमः" इति वचसा प्राबोधयत्। अहमपि"नमो नमः "  इत्युक्त्वा पत्रिकायाम् अवादधाम्। 
    " को विशेषः पत्रिकायाम्?"  "न कोऽपि"
     " पत्रिकानामतः प्रकाशकनामपर्यन्तं  चतुर्विंशतिदलानि पठित्वाऽपि " न कोपि विशेषः इत्यवगतं भवता।"
   " सर्वे विशेषा एव। सामान्यजनस्य नोपयुक्ताः।" 
  "अस्तु! विस्मृतोऽहं भवता!"
  " न मे प्रत्यभिज्ञा जायते"
  " संमुखपरिचयो नासीत्।  तथाऽपि भवतः श्रुतपूर्वोऽहम्"।
      " विस्मृतिः ममावष्टम्भः ! तया दुःस्मृतीः  परिहरामि"
   "तदन्यत्। यदि न विस्मृतं महान् लाभः स्यात् भवतः। जानाति भवान् भानुकोषनायकम् । स किल भूतपूर्वः  विद्यामन्त्री।"
      " स भवतो निकटबन्धुर्वा?"
      "बान्धव्यादतिनिबिडं सौहृदम्। मयैव मन्त्रिपदे प्रतिष्ठापितः। निर्वाचनाय चोदनावसरे अहमेव तस्य नाम् प्रधानमन्त्रिणे उपामन्त्रयम्।"

          " प्रधानमन्त्रिणोऽपि भवान् अतिसंनिहितः किम्?"
 "गाढो मय्यभिमानस्तस्य । किष्कुव्यथया यदाऽहं चिकित्सालये शयितः झटित्युपगत्य मां दृष्ट्वा भिषग्वरमभिमन्त्रय सपदि निवृत्त: ।"
  "कदा"
  "नवम्वरद्वितीयसप्ताहे।"
 "तदा किल प्रान्तमुख्यमन्त्रिणं  शुभे वर्त्मनि  व्यवस्थापयितुम् आगत इति वार्ता।"
     " सा खलु लोकश्रवणाय। मुख्यमुद्देश्यं मम समागम एव।"
    " मुख्यमन्त्रिसंवादादनुपदमेव विमानम् आरोहत् किल?" 
 मध्ये मार्गं मामुपागमत्। वार्ताहराणां नायं विषयः ।"
    विकत्थनसार्वभौमोऽयं   सर्वथा परिहरणीयः इत्यात्मानमवष्टभ्यम्। पुनः पत्रिकाऽऽत्मानम् आवेष्टयम्।
    "मम कथाऽस्तु। आदरो दर्शितो भवतेति किंचिदुक्तम्।  पेटिकान्तरे मम सखा वर्तते । मध्यमन्त्रालये किमपि  कार्यमिति मां सततम् अनुरूणद्धि। त्रुटिघटनीयमिदं मम । तथाऽपि भवन्तं दृष्ट्वाऽहमत्राऽऽगतः।" 
     " अपरिचितस्य भवतः कथमियानादरो मयि?"
   "संमुखपरिचयाभावेऽपि भवन्तम् अभ्यजानां तदा-यदा भवान् मद्रपुरी- संस्कृतपरिषदि संस्कृतसाहितीरधिकृत्य सीमस्वरुपरेखां प्रावोचत् । तन्न विस्मर्यते मया । भवदीयवैदुष्यस्य विस्तरं गाम्भीर्यं च दृष्ट्वा महान् मे विस्मयो जातः । घटदीप इव भवान्न प्रकाशते लोके!  लोके बहवो वर्तन्ते सस्याग्रदंशिनः प्रवक्तारः। प्रश्ने कृते ते पलायन्ते।"
          " अलमलम्। अन्या वार्ता यदि"....
        "नाहमापातरसिक:। तलस्पर्शी मम पठनोद्यमः। यदि किमपि  पठितं न स्वरसम्, तस्मिन्नेव क्षणे  तस्मै लेखकाय तिलाञ्जलिं दद्याम्।  यदि कश्चन स्वरसं सार्थं सचमत्कारं हृद्यं  च  लिखति, तर्हि तस्य साहित्यं हिमगिरिशिखरादपि आच्छिद्य पठेयम् । एवं मम हृदयमावर्जयन्ति त्रय एव साहित्यस्रष्टारः । एकः सर्वपल्ली राधाकृष्ण:  द्वितीयः आन्टन् चेकाव्, तृतीयस्तत्र भवान्।"
   तस्य वदने लगत: स्म मम लोचने।
   "आङ्ग्लभाषायां रीडर्स डैजस्ट्  इति खलु वर्ते पत्रिका । तादृश्याः  रसिकरसायनम् इति  पत्रिकायाः प्रकाशनाय बद्धकक्षो  देहलीस्थः बिरला  महोदय:। तदर्थं समागतानां लेखानां पर्यालोचनाय  कमपि समर्थं सम्पादकम् अन्विष्यन्  मां दूरवाचा प्रार्थयामास अद्यैव प्रातः।  तदैव वाचि मे भवतो नाम् प्रास्फुरत्। इह भवन्तं प्रवृत्तिः । विश्रान्तिम् अभिरोचये । 
न तत्र भवतः कोऽपि श्रमः ।भवान् यथास्थानं तिष्ठतु।"
 आगतान् लेखान् आलोचकः कश्चन परिशोध्य- युक्ततमान दश वा  पञ्चदश वा सङ्गृह्णाति। तान्  सश्चन भवन्निकटमाहरेत्। तान् परिशील्य भवान् याननुमन्यते -तान् प्रकाशयेयुः । एतदर्थं भवते दशसहस्रं - न वेतनं -संमानं दद्युः प्रतिमासम्।"
    "चिन्तयामि"
     " काऽत्र चिन्ता । अङ्गीकरोतु तदा मम प्रभावो बिरलानिकटे प्रवर्धेत । महत्साधितमिति।
   अस्तु। पश्यामः।
 "अरेर् चिदम्बरमागतम्। भवतः स्थान्सङ्केतो मम निकटे  वर्तते। संस्कृतचन्द्रिकायाः सकाशात्तदैव गृहीतः। अत्र  सर्वकलाशालायाम् उपाध्यक्षपदवी विराममुपैति। तस्या अनुवर्तनमपेक्षते प्रकृतः। तदर्थं मयोपक्रान्तम् । सः लभतेऽनुवर्तनम्। निवेदनीयं तत्तस्मै। अतोऽहमवतरामि। अस्ति शतकम्? दीयताम्। इह एव इनसाट् द्वारा बिरलामावेद्य भवतः सम्पादकव्यवस्थां निष्कर्षेयम्। बिरलामहोदयस्य व्यग्रता शमनीया । प्रथमसंमानस्य पूर्वप्रतिपादनेन साकं शतकमिदमपि प्रेषयितुं निवेदये।"
क्षणेन कोशात् मम शतकं तस्य हस्तगतम्। अवरुह्य अयं तिरोऽभवत्। शकटश्रेणी शङ्खम् अवादयत्। किमिदं दुःशकुनम्? सा प्रस्थिता। कोल्लिडं सेतौ शकटी धप्थडप इत्यारवम् अकरोत् । ममापि  मानसं थडपति स्म। आत्मश्लाघां कुर्वाणं विकत्थनसार्वभौमं परिहरणीयं निश्चितवतो मम कथमयं तस्मिन् झटिति विस्रम्भः? शतकं करतः गलितम् ? कथं  तस्य हस्तगतम्?माम् अधिकृत्य तेनोक्तं  सत्यमित्यनुसंधानम् आसीत् कथम् ? स्तुतिमहिमा विजयते ।

			॥ इति शम्॥